Dobrze zdywersyfikowany portfel inwestycyjny powinien zawierać, oprócz ryzykownych aktywów takich jak np. akcje, również instrumenty wolne od ryzyka. Pozwalają one zabezpieczyć portfel przed znacznym spadkiem jego wartości. Zapewniają tym samym komfort psychiczny, wynikający z poczucia bezpieczeństwa przed utratą całego majątku. Do tego typu instrumentów zalicza się bony skarbowe oraz obligacje skarbowe. Czasem do tego grona włącza się również depozyty bankowe, jednak nie są one tak bezpieczne jak wyżej wymienione instrumenty. Powodowane jest to tym, iż bank jako podmiot działający na wolnym rynku może upaść, podobnie jak inne firmy, niedziałające w sektorze finansowym.

Istnienie aktywów wolnych od ryzyka uwzględnia również teoria portfelowa. Zgodnie z tą teorią portfel rynkowy, który ma symbolizować cały rynek i jest złożony wyłącznie z akcji, można połączyć z portfelem instrumentów wolnych od ryzyka. W wyniku tej operacji stopa zwrotu z tak skonstruowanego portfela będzie niższa niż stopa z portfela rynkowego. Jest to „koszt”, który należy ponieść w zamian za poczucie bezpieczeństwa. Oczekiwana stopa zwrotu z portfela zawierającego zarówno akcje, jak i aktywa pozbawione ryzyka równa jest średniej ważonej stopie zwrotu z portfeli będących jego składowymi.

Wg teorii portfelowej prosta w układzie dochód-ryzyko przechodząca przez punkty odpowiadające aktywom wolnym od ryzyka oraz portfelowi rynkowemu, wyznacza zbiór kombinacji portfeli efektywnych jakie można uzyskać poprzez manipulowanie udziałami danych aktywów. Portfele efektywne charakteryzują się następującą właściwością:

• Mają najwyższą stopę zwrotu przy danym poziomie ryzyka, albo
• Mają najniższe ryzyko przy danej stopie zwrotu.
• Wspomniana prosta nazwana została CML, czyli linią rynku kapitałowego. Wynika z tego, iż oczekiwana stopa zwrotu z portfela efektywnego jest liniową funkcją ryzyka tego portfela.
• Stopą zwrotu wolną od ryzyka jest najczęściej oprocentowanie bonów skarbowych, 10-letnich obligacji skarbowych lub depozytów na międzynarodowym rynku bankowym (LIBOR, WIBOR, EURIBOR).